در اواخر دهه‌ی ۱۹۹۰، صنعت نشر در حال تحول بود. اینترنت تغییرات قابل توجهی در نحوه‌ی استفاده‌ی مردم از رسانه‌ها ایجاد کرده بود و شناخت روزافزونی از اهمیت فرهنگ پاپ در تعریف زندگی جوانان وجود داشت. در این اقلیم بود که جی کی رولینگ ایده‌ی هری پاتر را گستراند.
تقریباً ۲۵ سال پیش، در ۱ سپتامبر ۱۹۹۸، اسکولاستیک «هری پاتر و سنگ جادو» را در آمریکا منتشر کرد. هری پاتر از آن زمان به یک پدیده‌ی فراگیر تبدیل شده که از این نظر، به سختی می‌توان تمام دستاوردهایش را برشمرد: به نظر می‌رسد که انتشارات و فن‌ها و ادبیات کودکان و تمام فرهنگ پاپ همیشه همینطور بوده است که امروز می‌شناسیم. اما در واقع این هری پاتر بود که دنیا را تغییر داد و به آنچه امروز می‌شناسیم تبدیل کرد.
جی. کی رولینگ زمانی که برای اولین بار در قطار ایده‌ی هری پاتر به ذهنش رسید یک مادر مجرد ناشناخته بود. مطبوعات کودکان بریتانیا که به او لطفی کردند و برایش فرصتی قائل شدند، بدون شک نمی‌توانستند پیش‌بینی کنند که این مجموعه دنیا را تکان خواهد داد. هری پاتر فرنچایزهای کتاب به فیلم یانگ ادالت (YA) را به یکی از بزرگترین نیروها در فرهنگ پاپ تبدیل کرد. مدل کسب و کار برای انتشار کتاب برای کودکان را تغییر داد. و یک نسل کامل را با این ایده آشنا کرد که می‌توانند با نوشتن دربارهی محصول و سرگرمی موردعلاقه‌شان، ساخت موسیقی و هنر در مورد آن و ایجاد کسب‌وکار پیرامون آن با فرهنگ پاپی که به آن علاقه دارند تعامل کنند.
هری پاتر زمانی که برای اولین بار در بریتانیا ظاهر شد، عملکرد خوبی داشت و برنده‌ی جایزه اسمارتیز شد و فروش قابل توجهی را برای ناشر خود، بلومزبری به دست آورد. اما زمانی شروع به پدیده شدن کرد که Scholastic حقوق انتشارات ایالات متحده را به قیمت شگفت‌انگیز ۱۰۵۰۰۰ دلار خریداری کرد. تقریباً ۱۰ برابر بیشتر از میانگین فروش حقوق خارجی در آن زمان. علی‌رغم نگرانی‌های اولیه مبنی بر اینکه این کتاب ممکن است پول خود را برنگرداند، به سرعت طرفداران اختصاصی پیدا کرد. یکی از دلایل این موفقیت جذابیت این کتاب برای خوانندگان در هر سنی بود. بجز کودکان و نوجوانان، بسیاری از بزرگسالان شیفته و مجذوب دنیای پیچیده، شخصیت‌های خوب ترسیم‌شده و خط داستانی فوق‌العاده بدیع کتاب شدند.
آرتور لوین، ویراستار اسکولاستیک که کتاب‌ها را به دست آورد، در پیداکردن کتاب‌های بریتانیایی که در ایالات متحده جواب می‌دادند استاد بود و از قبل حقوق ایالات متحده را برای Redwall و His Dark Materials به دست آورده بود. اما حتی او هم نمی‌دانست که هری پاتر به چه موفقیت دیوانه‌واری دست پیدا می‌کند. او فقط می‌دانست که آن را دوست دارد و می خواهد منتشرش کند. یکی از سخنگویان Scholastic در سال ۲۰۰۲ به یاد می‌آورد: «باربارا مارکوس رئیس اسکولاستیک، مدام می‌گفت «دوستش داری؟» و آرتور می‌گفت بله… بنابراین ما آن را دنبال کردیم.»
خرید حق امتیاز ۱۰۵۰۰۰ دلاری به هری پاتر دو چیز اعطا کرد: یک جذابیت و دو بودجه‌ی کلان تبلیغاتی.
جذابیت را مطبوعات ایجاد کردند: روزنامه‌ها مقالاتی را در مورد این کتاب کوچک انگلیسی که فروش عظیمی را به دست آورده بود منتشر کردند. داوران می‌خواستند بدانند چه نوع کتابی می‌تواند چنین پولی را توجیه کند.
بودجه‌ی تبلیغاتی اما از خود اسکولاستیک تامین شد. هر زمان که ناشری کتابی را خریداری می‌کند، بودجه‌ای برای آن کتاب ایجاد می‌کند. ساختار این بودجه به گونه‌ای است که بالا بردن اعداد در یک مرحله به معنای بالا بردن اعداد در مرحله‌ی بعدی است: اگر قرار است ۱۰۵۰۰۰ دلار فقط برای تهیه‌ی کتاب سرمایه‌گذاری کنید، باید پول بیشتری را برای بازاریابی، تبلیغات و تولید صرف کنید، به طوری که شانس معقولی برای بازگرداندن آن پول داشته باشید.
بنابراین اسکولاستیک روی یک طرح جلد گالینگور زیبا برای کتاب سرمایه‌گذاری کرد و ترتیبی داد که به طور سفارشی در کتابفروشی‌ها نمایش داده شود. آنها همچنین آگهی‌هایی را در روزنامه‌ها و مجلاتی که هم کودکان و هم بزرگسالان را هدف قرار می‌دادند، منتشر کردند. به طور خلاصه، منابع بسیار بیشتری نسبت به آنچه که معمولاً در اختیار رمان‌های آغازین یک نویسنده‌ی ناشناس قرار می‌گیرد، به کتاب اختصاص یافت. و همانطور که می‌دانید این تصمیم نتیجه داد. اما اگر افرادی که کتاب را برمی‌داشتند آن را دوست نداشتند، هیچ یک از تلاش‌های اسکولاستیک در نهایت اهمیتی نداشت.
چرا بزرگسالان اینقدر به کتاب‌های هری پاتر علاقه پیدا کردند؟
مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۲ نشان داد که ۵۵ درصد از رمان‌های YA توسط بزرگسالان خریداری می‌شود. تا حد زیادی، این رونق به لطف هری پاتر است، که به یک موفقیت متقاطع غافلگیرکننده تبدیل شد که هم توسط کودکان و هم بزرگسالان مورد تحسین قرار گرفت و خواندن کتاب‌هایی که ظاهراً مخصوص کودکان است را برای بزرگسالان قابل قبول کرد.
برای برخی از منتقدان، این تحولی نگران‌کننده است و نشان می‌دهد که بزرگسالان آنقدر کسل‌کننده و احمق هستند که نمی‌توانند از کتاب‌هایی که واقعاً برای بزرگسالان نوشته شده، قدردانی کنند. اما این دیدگاه درستی نیست؛ دلایل زیادی برای یک فرد بالغ برای لذت بردن از هری پاتر وجود دارد.
کتاب‌های هری پاتر طرح پیچیده یک راز را با گستره و دامنه‌ی فانتزی حماسی و صمیمیت و توسعه‌ی شخصیت یک روایت کلاسیک مدرسه شبانه‌روزی ترکیب می‌کنند. در نتیجه خواندنش در هر سنی کاملاً لذت‌بخش است: طرح معمایی جعبه معما باعث می‌شود که صفحات به شکلی پیش‌راننده به جلو ورق بخورند، اسطوره‌شناسی خارق‌العاده به جهان دامنه و جادو و شادی می‌بخشد و ساختار مدرسه‌ی شبانه‌روزی شخصیت‌ها را گرم، آشنا و جذاب می‌کند.
اگر دلیل خواندن شما صرفاً لذت بردن از جملات کاملاً شاعرانه و صیقلی باشد، شاید بهتر باشد جای دیگری دنبالش باشید. اما اگر بزرگسالی هستید که می‌توانید خواندن را به بیش از یک دلیل (لذت‌های داستان، لذت غوطه‌ور شدن در دنیایی دیگر) انجام دهید، کتاب‌های هری پاتر را بسیار جذاب خواهید یافت.
در اوایل، کتاب‌ها بسیار بحث‌برانگیز بودند – و از بسیاری جهات، هنوز هم هستند
هنگامی که هری پاتر برای اولین بار منتشر شد، با نگرانی بسیاری از والدین محافظه‌کار در مورد به تصویر کشیدن جادوگری در کتاب‌ها به موضوعی بحث‌برانگیز تبدیل شد. این مجموعه به یکی از ممنوع‌ترین کتاب‌های انجمن کتابخانه‌های آمریکا تبدیل شد. به طوری که برخی از مدارس حتی کتاب‌ها را از قفسه کتابخانه‌های خود حذف کردند. این کتاب‌ها برای اولین بار در سال ۱۹۹۹ در صدر فهرست ممنوع‌ترین کتاب‌های سال انجمن کتابخانه‌های آمریکا قرار گرفتند و در بیشتر دهه بعد در رتبه اول باقی ماندند. رولینگ همچنین با اتهامات عدم تنوع فرهنگی در شخصیت‌های خود روبرو شده که منجر به جنجال‌های متعددی شده است.
در برخی مناطق، فشار برای سانسور سریال به حدی بود که منجر به شکایت‌هایی شد: در سال ۲۰۰۳، یک قاضی به یک ناحیه‌ی آرکانزاس دستور داد که کتاب‌ها را که به دلیل ترویج «مذهب جادوگری» از مدارس حذف کرده بود، به مدرسه بازگرداند. تلاش‌های رسمی مشابهی برای حذف در نیمه‌ی دوم دهه ادامه یافت و کتاب‌ها همچنان رهبران مذهبی محافظه‌کار را که دربارهی نفوذ «شیطانی» آن هشدار می‌دهند، عصبانی می‌کنند.
محبوبیت هری پاتر صنعت انتشارات را کاملاً تغییر داد – و تأثیر آن به هالیوود نیز سرایت کرد
علی‌رغم برخی بحث‌ها و تلاش‌ها برای سانسور کتاب‌ها، هری پاتر به نماد فرهنگی مهمی تبدیل شده است که صنعت انتشارات و فرهنگ عمومی پاپ را تحت تأثیر قرار داده است. پیش از مجموعه هری پاتر، ادبیات کودکان عموماً کوتاه‌تر و پیچیده‌تر بود، و اعتقاد بر این بود که کودکان دامنه‌ی توجه برای آثار گسترده‌تر را ندارند. با این حال، موفقیت فوق‌العاده‌ی کتاب‌های هری پاتر امکان داستان‌سرایی طولانی را برای خوانندگان کودک و نوجوان فراهم کرد. Booklist دریافت که تعداد رمان‌های مخصوص ۸ تا ۱۲ ساله‌ها بین سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۶ بع میزان قابل توجهی افزایش یافته.
هری پاتر همچنین نحوه‌ی بازاریابی و فروش کتاب‌ها را تغییر داد. مؤسسات انتشاراتی شروع به سرمایه‌گذاری منابع قابل توجهی برای تبلیغ کتاب با استفاده از رویکرد چندرسانه‌ای کردند که شامل بازرگانی فیلم و محصول بود. این مجموعه راه را برای دیگر اقتباس‌های کتاب به فیلم هموار کرد و استاندارد جدیدی برای تولید فیلم‌های مبتنی بر کتاب‌های کودک ایجاد کرد. فرنچایز هری پاتر یک بازار کار گسترده در سراسر جهان ایجاد کرد که همچنان بخش مهمی از صنعت سرگرمی است.
قبل از شروع پدیده‌ی هری پاتر، ادبیات کودک در حال افول بود. والدین حاضر به پرداخت هزینه‌ی اضافی برای کتاب‌های طولانی‌تر نبودند و هزینه‌های چاپ و انتشار مانع مهمی بود. با این حال، با افزایش محبوبیت کتاب‌های هری پاتر، ناشران شروع به سود کردند. چهار جلد آخر این مجموعه هر کدام بیش از ۷۰۰ صفحه بود که منجر به افزایش قابل توجهی در صفحات کتاب‌های مخصوص کودکان شد.
هری پاتر همچنین راه را برای فرهنگ فندوم و گیک هموار کرد
هری پاتر ژانر داستانی جوانان را به طور کامل متحول کرد. این اجتناب‌ناپذیر بود و تأثیر آن در سراسر صنعت احساس شد. فرنچایز هری پاتر راه را برای نسل جدیدی از خوانندگان و خالقانی که مشتاق داستان‌ها و شخصیت‌های موردعلاقه‌ی خود هستند هموار کرد. هری پاتر باعث شد که بدون نگرانی یک گیک باشید. این مجموعه بحث در مورد داستان های تخیلی YA، فانتزی و علمی تخیلی را تسهیل کرد.
یک نظرسنجی در سال ۲۰۱۱ نشان می دهد یک سوم بزرگسالان ۱۸ تا ۳۴ ساله‌ی آمریکایی حداقل یکی از کتاب‌های هری پاتر را خوانده ند که نشان‌دهنده‌ی گستردگی این مجموعه است.
خواندن هری پاتر اغلب یک فعالیت اجتماعی بود، زیرا طرفداران می‌خواستند افکار و نظرات خود را با دیگرانی که کتاب‌ها را خوانده‌اند به اشتراک بگذارند. این با ظهور وب ۲.۰ یا گرایش به استفاده بیشتر تعاملی و اجتماعی از اینترنت مصادف شد که به طرفداران هری پاتر اجازه داد تا به صورت آنلاین دربارهی کتاب‌ها با یکدیگر ارتباط بگیرند و بحث کنند. این کمک کرد تا بحث در مورد داستان‌های تخیلی، فانتزی و علمی تخیلی نوجوانان به جریان اصلی تبدیل شود.
فرهنگ گیک، به طور کلی، هنوز تا حد زیادی زیرزمینی بود و فانتزی اغلب به عنوان یک ژانر کودکانه شناخته می‌شد. هری پاتر با محبوبیتی که ایجاد کرد و با واکنش خلاقانه‌ی هواداران این تصور را تغییر داد. موفقیت مجموعه‌های هری پاتر، همراه با اقتباس‌های سینمایی ارباب حلقه‌ها و طرفداران آنلاین هری پاتر به تغییر نگرش‌های عمومی نسبت به داستان‌های فانتزی و علمی تخیلی کمک شایانی کرد و آن را به عنوان یک نیروی اصلی در فرهنگ جریان اصلی پذیرفته‌تر کرد.
پدیده‌ی هری پاتر سطح فوق‌العاده‌ای از خلاقیت را در طرفداران، از جمله جنبش Wisard Rock، کوئیدیچ و بسیاری از فعالیت‌های منحصربه‌فرد دیگر الهام بخشیده. طرفداران به طور خلاقانه گروه‌های موسیقی مانند «هری و پاترها» را تشکیل دادند که تمرکز آنها تجسم و آواز خواندن شخصیت‌های مختلف کتاب‌ها بود. نمونه‌ی دیگری از چنین خلاقیتی کوییدیچ است؛ در سال ۲۰۰۵، دانشجویان کالج میدلبری اولین بازی واقعی کوئیدیچ را ایجاد کردند و این ورزش اکنون به یک رویداد بین المللی دانشگاهی تبدیل شده است.
بجز خود هری پاتر، طرفدارانش هم بر فرهنگ جریان اصلی تأثیر گذاشته‌اند به طوری که بسیاری از طرفداران سهم قابل توجهی در موسیقی، تئاتر، نویسندگی و… دارند. به عنوان مثال، دارن کریس در یک ویدیوی ویروسی در یوتیوب به نام “A Very Potter Musical” در نقش هری پاتر بازی کرد. این اجرا او را به شهرت رساند که در نهایت منجر به انتخاب او برای نقش بلین در برنامه تلویزیونی Glee و ورودش به برادوی شد.
دو طرفدار سرشناس هری پاتر به نام‌های جان و هنک گرین که به Vlogbrothers نیز معروف هستند، به لطف آهنگ ویروسی هنک گرین “Accio Deathly Hallows” در سال ۲۰۰۷ در یوتیوب به شهرت رسیدند. این تک‌آهنگ باعث موفقیت بزرگ برادران شد. کاساندرا کلر، نویسنده‌ی کتاب Mortal Instruments، شهرت خود را با نوشتن آنلاین فن‌فیک هری پاتر «سه گانه دراکو» آغاز کرد. دیگر طرفداران هری پاتر مانند ملیسا آنیلی و اندرو اسلک، حرفه‌ی حرفه‌ای خود را از طریق هواداران هری پاتر آغاز کردند.
به طور کلی، کتاب‌های هری پاتر ثابت کرده‌اند که الهام‌بخش و متنی اساسی برای خلاقیت هواداران هستند، و این کتاب پیشگام راه جدیدی برای استفاده از موفقیت طرفداران برای مشاغل حرفه‌ای بوده است. طرفداران هری پاتر مفهوم فرهنگ گیک را متحول کرده و به تبدیل شدن آن به جریان اصلی کمک کرده است. این به طرفداران این امکان را می‌دهد تا عادات گیکی خود را بشناسند و آنها را به عنوان دارایی‌های حرفه‌ای به بازار عرضه کنند. موفقیت هری پاتر به دلیل تبلیغات خوب و بودجه‌ی بازاریابی نیست بلکه به این دلیل است که این مجموعه داستانی گویا و جذاب دارد که میلیون‌ها نفر آن را دوست دارند و دنیایی عظیم و جادویی‌اش قلب‌های بسیاری را تسخیر کرده.
هری پاتر امروز و پس از گذشت بیش از دو دهه هنوز بخش مهمی از فرهنگ پاپ است. جهان و شخصیت‌هایی که جی. کی. رولینگ خلق کرده بدون شک برای همیشه در یادها باقی خواهد ماند و تاثیر آن برای نسل‌های بعد نیز محسوس خواهد بود.
منبع: vox
دیدگاهتان را بنویسید