زمان مطالعه: 4 دقیقه
در سال‌های اخیر، هوش مصنوعی با سرعتی شگفت‌انگیز در حال تحول است؛ آن‌چنان که تنها در بازه‌ای چند هفته‌ای، مدل‌های تازه‌ای معرفی می‌شوند که گاه مسیر صنعت را به‌کلی تغییر می‌دهند. در این میان، یکی از چالش‌های اصلی برای کاربران و سازمان‌ها، دسترسی ساده و مقرون‌به‌صرفه به این مدل‌های به‌روز و قدرتمند است. احسان عزیزی، هم‌بنیان‌گذار پلتفرم Aval Ai، با نگاهی ریشه‌ای به مفاهیم تمرکززدایی در بلاک‌چین و پیوند آن با مسیر رشد هوش مصنوعی، تلاش کرده راهکاری برای این چالش ارائه دهد. در این گفت‌وگو، عزیزی از اهداف، تجربیات و واقعیت‌های توسعه هوش مصنوعی در ایران می‌گوید؛ از اشتباه رایج در توسعه مدل‌های بومی تا آینده‌ای که با سرعت برق‌آسا در حال رسیدن است؛ مشروح این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید:
جناب عزیزی، خوش آمدید. لطفاً کمی درباره پلتفرم Aval Ai برایمان بگویید
ممنون از دعوت شما. ما در حال حاضر روی پلتفرمی به نام اول ای‌آی کار می‌کنیم؛ پلتفرمی که هدفش تجمیع مدل‌های هوش مصنوعی در یک بستر یکپارچه است. ایده اصلی این است که کاربران بتوانند با ساده‌ترین روش ممکن به جدیدترین و پرکاربردترین مدل‌های هوش مصنوعی دسترسی داشته باشند، بدون اینکه لازم باشد میان منابع مختلف پراکنده سردرگم شوند. در واقع ما تلاش کرده‌ایم با یک هزینه منطقی، این دسترسی را تسهیل کنیم.
هدف اصلی شما از راه‌اندازی این پلتفرم چه بوده است؟
هدف ما ساده‌سازی دسترسی به مدل‌های هوش مصنوعی است. از حدود دو سال پیش، مدل‌های مولد (Generative AI) به سرعت در حال رشد بوده‌اند و تقریباً هر دو یا سه هفته، یک مدل جدید معرفی می‌شود که خودش به نوعی یک انقلاب در حوزه محسوب می‌شود. به عنوان مثال، معرفی مدل‌هایی مثل DeepSeek باعث شد بسیاری از رویکردها تغییر کند. در چنین فضایی، وجود یک پلتفرم که آخرین نسخه این مدل‌ها را به صورت متمرکز و قابل استفاده فراهم کند، یک نیاز جدی است.
پیش از این در همین حوزه فعال بودید یا مسیر کاری‌تان متفاوت بوده است؟
ما پیش از ورود به حوزه هوش مصنوعی، در زمینه بلاک‌چین و رمزارزها فعالیت می‌کردیم. من و هم‌بنیان‌گذار فعلی Aval Ai چندین سال در این حوزه مشغول به کار بودیم. فلسفه بلاک‌چین بر مبنای تمرکززدایی است؛ یعنی حذف سازمان‌های مرکزی از فرایندهای کلیدی مثل پرداخت و تراکنش. این تفکر در حال حاضر در بسیاری از بخش‌ها از جمله شبکه‌های اجتماعی و حتی در دنیای هوش مصنوعی دیده می‌شود. مدل‌های متن‌باز (Open Source) هوش مصنوعی هم دقیقاً در همین مسیر حرکت می‌کنند؛ به طوری که افراد می‌توانند این مدل‌ها را روی سخت‌افزار شخصی خود اجرا و حتی توسعه دهند، بدون نیاز به وابستگی به یک نهاد یا کشور خاص.
بنابراین، علاقه‌تان به AI از همان فلسفه تمرکززدایی بلاک‌چین نشأت گرفت؟
دقیقاً. کسی که به فلسفه بلاک‌چین علاقه‌مند باشد، اگر نگاه عمیقی داشته باشد، به‌راحتی می‌تواند به هوش مصنوعی هم علاقه‌مند شود، چون هر دو حوزه به نوعی در تلاش‌اند انحصار را از میان بردارند. ما بعد از حدود شش سال فعالیت در بلاک‌چین، تصمیم گرفتیم وارد دنیای هوش مصنوعی شویم.
در مسیر توسعه Aval Ai، آیا شما هم مدل اختصاصی تولید کرده‌اید؟
ما حدود یک سال پیش تلاش کردیم یک مدل پرسش‌پاسخ اختصاصی توسعه دهیم. اما خیلی زود به این نتیجه رسیدیم که این کار، از نظر اقتصادی و فنی، برای ما در ایران صرفه ندارد. توسعه یک مدل رقابتی نیازمند منابع مالی چند صد میلیون دلاری و زیرساخت‌های بسیار پیشرفته است؛ چیزی که فعلاً در داخل کشور فراهم نیست. حتی دسترسی ساده به GPUهای قدرتمند برای اجرای مدل‌ها هم در ایران یک چالش است. بنابراین تصمیم گرفتیم تمرکز خود را روی تجمیع و ارائه ساده مدل‌های موجود بگذاریم.
با توجه به این چالش‌ها، راهکار شما برای سازمان‌هایی که دغدغه حریم خصوصی دارند چیست؟
بله، این نکته بسیار مهمی است. بسیاری از سازمان‌ها به دلیل نگرانی‌های امنیتی و حریم خصوصی، تمایل دارند مدل اختصاصی خودشان را داشته باشند. اما توسعه چنین مدلی، همان‌طور که گفتم، بسیار پرهزینه و زمان‌بر است. راهکار منطقی‌تر این است که از مدل‌های متن‌باز موجود استفاده کنیم، آن‌ها را به‌صورت محلی اجرا کنیم (Local Deployment) و در صورت نیاز، متناسب با سازمان تغییر دهیم.
آیا زبان فارسی همچنان یک مانع جدی برای استفاده از مدل‌های موجود است؟
در گذشته بله، اما امروز خیر. تا چند ماه پیش، شاید می‌گفتیم که باید حتماً مدل‌های خاص برای زبان فارسی توسعه دهیم. اما با پیشرفت‌های اخیر، مدل‌های موجود توانایی بسیار بهتری در درک و تولید محتوای فارسی پیدا کرده‌اند. شخصاً در طول یک ماه اخیر متوجه شدم که حتی در حوزه‌هایی مثل شعر هم مدل‌ها عملکرد قابل قبولی دارند. ممکن است هنوز به سطح شاعران کلاسیک نرسیده باشند، ولی با این سرعت پیشرفت، بعید نیست که در شش ماه یا یک سال آینده به آن سطح هم برسند.
جمع‌بندی شما از آینده هوش مصنوعی در ایران چیست؟
ما در مسیری قرار گرفته‌ایم که توقف‌ناپذیر است. همان‌طور که نمی‌توان جلوی جاری شدن آب را گرفت، نمی‌توان جلوی حرکت AI را هم گرفت. در نهایت، هوشمندسازی در تمام ابعاد زندگی ما نفوذ خواهد کرد؛ از زبان و آموزش گرفته تا اقتصاد و ارتباطات. به همین دلیل، منطقی‌تر این است که به جای تلاش برای ساختن مدل‌های بومی در این مقطع، تمرکزمان را بر استفاده هوشمندانه از مدل‌های موجود بگذاریم و زیرساخت‌های لازم را برای بهره‌گیری حداکثری از آن‌ها فراهم کنیم.
اگر این گفت‌وگو برایتان جالب بود، شنیدن آن را از زبان خود احسان عزیزی از دست ندهید. این مصاحبه در قالب یک اپیزود کامل از پادکست پرامپت منتشر شده و از طریق یوتیوب، شنوتو و کست‌باکس در دسترس است. در این اپیزود، عزیزی جزئیات بیشتری از مسیر شکل‌گیری Aval Ai و آینده هوش مصنوعی در ایران را بازگو می‌کند.
