اختلال اضطراب جدایی در کودکان بسته به علت آن می تواند مشکل ساز باشد. در صورتی که این اختلال به سادگی نشانه‌ای از رابطه‌ی قوی بین کودک و والدین یا کسانی باشد که از او نگهداری می کنند قابل تحمل است اما در صورتی که به دلیل شرایط و مشکلات جدی‌تری باشد والدین باید تصمیم بگیرند که راهکاری در رابطه با آن پیدا کنند. در این مطلب به معرفی مشکل اختلال اضطراب جدایی در کودکان، نحوه‌ی تشخیص و راهکارهای درمان آن می‌پردازیم.
اختلال اضطراب جدایی در کودکان چیست؟
اختلال اضطراب جدایی در کودکان نوعی مشکل سلامت روان است. کودکی که دچار این اختلال است نگرانی بسیار زیادی در رابطه با جدا شدن از اعضای خانواده یا سایر افراد نزدیک دارد. این کودکان به نگرانی بسیار زیادی درباره‌ی گم شدن یا رخ دادن اتفاق بد برای اعضای خانواده‌شان در صورت کنار آن‌ها نبودن دچار هستند.
همه‌ی کودکان و نوجوانان احساس اضطراب را تجربه می‌کنند و اضطراب بخشی طبیعی از فرایند رشد است. اختلال اضطراب جدایی در کودکان بسیار کم سن و سال طبیعی است. تقریبا همه‌ی کودکان بین ۱۸ ماه تا ۳ سال اضطراب جدایی داشته و درجه‌ای از وابستگی و چسبندگی را به والدین خود دارند.
اما نشانه‌های اختلال اضطراب جدایی شدیدتر هستند. یک کودک باید حداقل به مدت چهار هفته نشانه‌های اضطراب جدایی را تجربه کند تا این مشکل برای او تشخیص داده شود. کودک دارای این اضطراب نگرانی و ترس درباره‌ی جدا شدن از خانه یا خانواده‌اش را دارد که میزان این نگرانی برای سن او مناسب نیست.
چه چیزی باعث ایجاد اضطراب جدایی در کودک می‌شود؟
کارشتاسان بر این باور هستند که اختلال اضطراب جدایی هم توسط عوامل ژنتیکی و هم محیطی ایجاد می‌شود. کودک ممکن است تمایل به اضطراب را به صورت ارثی داشته باشد. عدم تعادل دو ماده‌ی شیمیایی در مغز (نوراپی‌نفرین و سروتونین) نقش کلیدی‌ای را در این مساله بازی می‌کنند.
یک کودک همچنین می‌تواند ترس و اضطراب را از اعضای خانواده و دیگران یاد بگیرد. حوادث آسیب‌زای روانی هم منجر به اختلال اضطراب جدایی می‌شوند.
کدام کودکان در معرض خطر اختلال اضطراب جدایی قرار دارند؟
اختلال اضطراب جدایی برای کودکان دختر و پسر به یک اندازه اتفاق می‌افتد. اما کودکانی که والدینی با اختلال اضطراب دارند بیشتر در معرض این اختلال هستند.
اختلال اضطراب جدایی در کودکان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
یک روانپزشک کودک یا سایر متخصصان سلامت روان می‌توانند این اختلال را نشخیص دهند. به این منظور افراد کارشناس و متخصص ارزیابی‌ای از سلامت روان کودک انجام می‌دهند. برای تشخیص اختلال اضطراب جدایی در کودک ترس یا اضطراب کودک در رابطه با دور شدن از اعضای خانواده باید حداقل ۴ هفته طول بکشد.
نشانه‌های اولیه‌ی اختلال اضطراب جدایی در کودک چیست؟
هر کودک ممکن است نشانه‌های متفاوتی از اضطراب جدایی را نشان دهد. اما رایج‌ترین نشانه‌ها عبارت‌اند از:
- تنها نخوابیدن.
- دیدن کابوس‌های شبانه با تم جدا شدن.
- نگرانی بسیار زیاد هنگام جدا شدن از خانه یا خانواده.
- نگرانی بسیار زیاد درباره‌ی امنیت اعضای خانواده.
- نگرانی بسیار زیاد درباره‌ی گم شدن.
- طفره رفتن از مدرسه رفتن.
- ترس و نارضایتی از تنهایی.
- شکایت از دل‌درد، سردرد و سایر درد‌های جسمی به صورت مکرر.
- کشیدگی یا درد ماهیچه‌ها.
- نگرانی بسیار زیاد درباره‌ی امنیت خود.
- نگرانی بسیار زیاد هنگام خوابیدن در جایی دور از خانه.
- وابستگی بسیار زیاد حتی زمانی که در خانه هستند.
- حملات پانیک یا گریه و زاری هنگام جدایی از والدین یا افرادی که مراقب او هستند.
نشانه‌های اختلال اضطراب جدایی هم ممکن است مانند سایر مشکلات سلامتی به نظر برسند. حتما کودک خود را نزد یک کتخصص برای تشخیص این مشکل ببرید.
درمان اختلال اضطراب جدایی در کودک به چه صورت است؟
درمان این اختلال به نشانه‌ها، سن و سلامت عمومی کودک بستگی دارد. علاوه بر این برای درمان باید شدت شرایط را هم در نظر گرفت. درمان اختلال اضطراب جدایی اغلب شامل ترکیبی از مواردی است که در ادامه آورده شده‌اند:
- درمان رفتاری شناختی؛ این درمان به کودک کمک می‌کند چگونه بهتر اضطرابش را مدیریت کند. هدف همچنین این است که به کودک کمک کنیم به موقعیت‌هایی که منجر به اضطراب می‌شوند مسلط شود.
- دارودرمانی؛ داروهای ضدافسردگی یا داروهای ضد اضطراب می‌توانند به آرامش بیشتر کودک کمک کنند.
- درمان خانواده؛ والدین نقش حیاتی‌ای در هر درمانی ایفا می‌کنند.
- ورودی مدرسه؛ مدرسه‌ی کودک هم ممکن است وارد فرایند درمان شود.
چگونه والدین می‌توانند از بروز اختلال اضطراب جدایی در کودک جلوگیری کنند؟
کارشناسان نمی‌دانند چگونه باید از بروز اختلال اضطراب جدایی در کودکان و نوجوانان پیشگیری کرد، اما در صورتی که به نشانه‌های این اختلال در کودک خود توجه کنید در سریع‌ترین زمان ممکن با بررسی و ارزیابی می‌توانید کمک بگیرید. درمان زودهنگام می‌تواند نشانه‌های اختلال را کاهش داده و رشد طبیعی کودک را بهبود دهد. علاوه بر این کیفیت زندگی کودک را هم افزایش می‌دهد.
چگونه به کودکی که دچار اختلال اضطراب جدایی است کمک کنیم؟
به عنوان یک والد شما نقش کلیدی‌ای در درمان کودک خود دارید. در ادامه کارهایی که در جهت کمک به کودک خود می‌توانید انجام دهید آورده شده‌اند:
- کودک را در همه‌ی جلساتی که با متخصص سلامت روان تنظیم کرده‌اید همراهی کنید.
- به کودک خود حمایت و اطمینان مجدد را نشان دهید. استقلال متناسب با سن را در او تشویق کنید.
- موقعیت‌هایی که به کودک استرس وارد می‌کنند را شناسایی کنید. شناخت اینکه چه چیزهایی به کودک استرس می‌دهند و برنامه‌ریزی برای مقابله با آن‌هاذمی‌تواند به موفقیت کودک کمک کنند.
- به دیگران درباره‌ی اختلال اضطراب جدایی کودک خود توضیح دهید. با درمانگر و متخصص سلامت روان کودک خود کار کرده و برنامه‌ی درمانی داشته باشید. به معلم‌های مدرسه‌ی کودک خود یادآوری کنید که کودکتان به اطمینان و حمایت بیشتری در برخی موقعیت‌های خاص نیاز دارد.
نکات کلیدی درباره‌ی اختلال اضطراب جدایی در کودکان
اختلال اضطراب جدایی یکی از مشکلات سلامت روان به شمار می‌رود. کودکی که اضطراب جدایی دارد نگرانی بسیاری در رابطه با جدا شدن از اعضای خانواده یا سایر افراد نزدیک را تجربه می‌کند.
دلیل این اختلال می‌تواند ژنتیکی یا محیطی باشد. نشانه‌های اختلال اضطراب جدایی بسیار شدیدتر از اضطراب جدایی عادی‌ای هستند که تقریبا هر کودکی که بین ۱۸ ماه تا ۳ سال سن دارد تجربه می‌کند. کودک برای تشخیص این اختلال باید حداقل ۴ هفته این نشانه‌ها را داشته باشد. علاوه بر این ارزیابی سلامتی ذهن هم انجام می‌شود. درمان اختلال شامل مشاوره و درمان دارویی است.
مثال‌هایی از نشانه‌های اختلال اضطراب جدایی کودکان و کمک‌های والدین برای کاهش نگرانی آن‌ها
در ادامه نشانه‌هایی که حاکی از وجود اختلال اضطراب جدایی در کودک هستند و راهکارهایی که برای کمک به از بین بردن آن‌ها می‌توان استفاده کرد را آورده‌ایم.
۱. هنگامی که والدین اتاق را ترک می‌کنند کودک گریه می‌کند
زمان‌هایی در زندگی کودک وجود دارند که بسته به نقاط عطف می‌توانند با اضطراب جدایی همراه باشند. به عنوان مثال نوزادی که بین چهار تا هشت ماه است هنگامی که مادرش را در اتاق نمی‌بیند شروع به گریه کردن می‌کند. گریه‌ی او نشانه‌ی استرسی است که هنگامی که کسی که دوستش دارد او را ترک می‌کند دچارش می‌شود.
دلیل این مساله این است که آن‌ها یاد گرفته‌اند که فقط اشیا و افراد آشنا را بشناسند و احساسات خود را حول آن‌ها ایجاد کنند. آن‌ها هنوز نمی‌دانند تنها به دلیل اینکه آن‌ها نمی‌توانند آن فرد را ببینند دلیل این موضوع نیست که فرد در آن جا حضور ندارد.
این یک زمان جذاب است که به فرزند خود نشان دهید که به صورت مداوم دوباره ظاهر می‌شوید. با فرزند خود بازی کرده و از این زمان لذت ببرید.
بجه‌ها با بزرگتر شدن متوجه می‌شوند که والدینشان همیشه بر می‌گردند. با ایجاد اعتماد در آن‌ها یاد خواهند گرفت افراد و جاهایی که مورد اعتماد والدینشان است بدنشان ایمن‌تر است.
۲. آن‌ها هنگام دیدن افراد و مکان‌های حدید دچار استرس می‌شوند
گاهی اوقات کودک هنگام دیدن جاهای جدید دچار اضطراب می‌شود. ممکن است از ترک منزل برای رفتن به جای جدید ناراضی باشد، هنگام رسیدن به محل مورد نظر در یک گوشه بایستد یا رفتارهای قهری و گریه و زاری از خود نشان دهند.
یکی از عوامل القا کننده‌ی اضطراب مواجهه با فرد، شی یا مکان ناشناخته است. روش مقابله با این مساله به این صورت است که تا حد امکان کودک را آماده کنید.
به آن‌ها بگویید که منتظر چه چیزی باشند. این کار می‌تواند شامل نشان دادن تصاویر محلی که قرار است به آن‌جا بروید و افرادی که آن‌جا هستند یا در صورت امکان توصیف کارها و رفتارهایی که در آن‌جا اتفاق می‌افتند باشند. حتی می‌توان بدون نیاز به جدایی پیش نمایشی از مکان جدید را به آن‌ها نشان داد.
اگر کمی به این موضوع فکر کنید متوجه می‌شوید که چرا بچه‌ها نسبت به مدرسه جهت‌گیری دارند. در صورتی که همین مدل را برای جاهای جدیدی که کودکانمان قرار است بدون ما ببینند به کار بگیریم بسیار مفید خواهد بود.
آماده شدن نکته‌ی کلیدی است. دانستن اینکه چه انتظاری می‌توانند از مکان جدید داشته باشند بسیار مهم است. صحبت کردن از قبل درباره‌ی رفتارهای مورد انتظار برای آن‌ها و افراد دیگری که اطرافشان هستند باعث قدرت بخشیدن به کودکان شده و در نهایت هنگامی که والدین آن جا نیستند آن‌ها را ایمن نگه می‌دارد.
رو راست باشید. اجازه بدهید بدانند چرا شما آن‌ها را در یک مکان جدید یا با افراد جدید تنها می‌گذارید، چرا به آن‌ها اعتماد می‌کنید، چرا به افرادی که ز فرزندتان مراقبت می‌کنند اعتماد می‌کنید و به آن‌ها بگویید اگر کسی کار اشتباهی انجام دهد چه اقدامی انجام می‌دهید. همه‌ی این صحبت‌ها می‌تواند به آرام کردن نگرانی‌های فرزندتان کمک کند.
۳. زمان خواب یک نبرد و مبارزه است
زمان خواب برای کودکان می‌تواند زمان بسیار دشواری باشد. حتی بزرگسالان هم هنگام خواب می‌توانند دچار استرس شوند. رویاها ناشناخته هستند و گاهی اوقات می‌توانند ترسناک باشند. هنگامی که خانه ساکت و همه جا تاریک است خانه به دنیای کاملا متفاوتی تبدیل می‌شود.
فکر کردن به تنها خوابیدن می‌تواند استرس و اضطرب را به کودک القا کند. نشانه‌های اینکه کودک دچار این اضطراب شده شامل بی‌میلی برای خوابیدن، نرفتن به تختخواب، گریه کردن و نشان دادن رفتارهای پرخاشگرانه هستند.
در چنین شرایطی برای کمک کردن به کودک می‌توان کارهای زیر را انجام داد:
- ایجاد یک برنامه‌ی منظم راحت و قابل پیش‌بینی برای خواب.
- ایجاد فضای راحت و آرام‌بخش در اتاق خواب.
- داشتن مکالمات حمایت‌کننده‌ی بسیار با کودک در طول روز.
- استفاده از برخی عروسک‌های مخصوص گرم و سنگین یا پتوهای مخصوص برای گذاشتن کنار کودک در تخت
- تغییر تدریجی از خوابیدن به همراه پدر و مادر به تنها خوابیدن
پیوستگی و قابل پیش‌بینی بودن نکات کلیدی برای اضطراب تختخواب هستند. با هر بار خواب موفق تجربیات مثبت ایجاد می‌شوند تا روزی که کودک شما بدون اضطراب آماده‌ی رفتن به تختخواب بدون هیچ‌گونه اضطراب شود.
۴. تجربه‌های منفی تاثیر بسیار زیادی می‌گذارند
طبق تحقیقات انجام شده اختلال اضطراب جدایی با «اضطراب بسیار زیاد یا نامناسب در حال رشد در رابطه با جدا شدن از خانه یا از افرادی که فرد به آن‌ها وابسته است» شناخته می‌شود.
نشانه‌های ناگهانی اختلال اضطراب جدایی، یا به صورت ناگهانی یا به مرور زمان و به صورت افزایشی خود را نشان می‌دهند. کودکانی که اضطراب جدایی دارند ممکن است به دلیل تجربه‌های منفی این لضطراب را داشته باشند.
در صورتی که فرزندتان به سختی از شما جدا می‌شود، با بی‌میلی منزل را ترک می‌کند یا هنگامی که می‌خواهید به جایی بروید احساس مریضی می‌کند ممکن است مشکل ناشی از یک تجربه‌ی منفی باشد.
نکته‌ی بسیار مهم این است که تجربه‌های منفی را با کودکانمان پیگیری کنیم. آماده‌سازی آن‌ها و پیگیری کردن بسیار مهم است. با کودکتان درباره‌ی تجربه‌هایش صحبت کنید، به او بگویید اگر هر زمانی احساس امنیت نداشت، اگر انفاق ناراحت‌کننده‌ای رخ داد یا اگر چیزی یا کسی باعث سر در گمی آن‌ها شد شما کنارشان هستید.
مانند بسیاری دیگر از جنبه‌های والد بودن باید خطوط مکالمه را باز بگذارید. این کار همچنین می‌تواند به معنای دسترسی به درمانگر یا سایر افراد حرفه‌ای که کودک به آن‌ها اعتماد دارد هم باشد.
هنگامی که جزئیات تجربه‌های منفی مشخص شد نکته‌ی بسیار مهم این است که در ابتدا با آرامش برخورد کنیم، رفتار مناسب برای پاسخ را مدل‌سازی کرده و با هم راه حلی پیدا کنیم.
در صورت مناسب بودن، یکی از روش‌های اطمینان دادن به کودک برای امنیت،حذف کردن او از موقعیت است. البته حذف کردن همیشه موثرترین راه حل نیست به همین دلیل از واژه‌ی مناسب در این جا استفاده کرده‌ایم.
تقویت کردن رفتارهای منفی در رابطه با اضطراب جدایی یکی از مشکلاتی است که والدین می‌توانند دچار آن شوند. تسلیم بداخلاقی‌های فرزند شدن یا پذیرفتن ادعای بیماری او بدون بررسی کردن می‌تواند به فرزند احساس امنیت کمتری بدهد. دلیل این مساله این است که همه‌ی کنترل به دست فرزندان می‌افتد. آن‌ها به ککمک ما نیاز دارند تا راهنمایی شوند، حمایتشان کنیم و بدانند که همیشه با ما احساس امنیت دارند.
والدین می‌توانند این کارها را با روش‌های زیر انجام دهند:
- صحبت کردن درباره‌ی اتفاق‌های منفی
- اقدام کردن در صورت نیاز
- به کارگیری پرستار یا مراقب دیگر
- صحبت کردن درباره‌ی راهکارهایی برای آینده
- قدرتمندسازی کودک با ابزارهایی برای موفقیت
- انجام تمرین‌های بسیار زیاد در منزل و بازگشت به محلی یا فردی که اتفاق رخ داده است
کودکان نیاز دارند اعتماد به نفسشان را بسازند، کارهایشان را خودشان مدیریت کنند و بدانند همیشه به دلیل اینکه پدر و مادر حامیشان هستند مجبور نیستند این کار را انجام دهند.
۵. کودک تجربه‌ی تروما دارد
حقیقت امر این است که والدین نمی‌توانند همه‌ی جنبه‌های زندگی فرزندشان را کنترل کنند. همه‌ی اتفاق‌هایی که برای کودک رخ می‌دهد نتیجه‌ی والدگری بد یا اتفاق‌های بد نیست. گاهی اوقات شرایط خارج از کنترل می‌توانند منجر به تجربه‌ی تروما برای کودک شوند.
از آن‌جایی که تروما یک تجربه‌ی منفی است بسیار متفاوت از درک نشدن یا به سادگی چیزی که کودک دوست ندارد است. تروما مساله‌ی بسیار جدی‌تری بوده و به حمایت بیشتری نیاز دارد.
مراقبان کودک همیشه آگاه یا مسئول چیزی که کودک انجام می‌دهد نیستند. ما مسئول هستیم تمام کاری که از دستمان بر می‌آید را برای محافظت، پشتیبانی و دوست داشتن فرزندمان انجام دهیم.
کودکانی که اضطراب جدایی دارند هنگام چسبیدن به یک فرد یا یک مکان چیزهای زیادی به ما می‌گویند. دلیل این موضوع این است که فرد یا مکان آن فرد یا آن مکان برایشان نماد امنیت است.
در پایان
دلایل بسیاری برای وجود اختلال اضطراب جدایی در کودک وجود دارد. افراد و جاهایی که کودک به آن‌ها می‌چسبد نشان می‌دهد که برای کودک امن هستند. تقویت و مدل‌سازی رفتار خوب، ایجاد محیط قابل پیش‌بینی امن، آماده‌سازی کودک برای جاها و افراد جدید، مکالمه کردن با کودک و کمک گرفتن از افراد حرفه‌ای هنگام نیاز می‌تواند به بهبود این مساله کمک کند.
در صورتی که این مطلب را تا انتها مطالعه کرده‌اید والدی هستید که بهترین‌ها را برای فرزندتان می‌خواهید. این بدان معنا است که شما مکان امنی برای فرزندتان هستید. در صورتی که نشانه‌های اضطراب جدایی را در فرزندتان دیدید و متوجه شدید که به شما می‌چسبند بدانید که فرد امنی برایشان هستید.
این چیز خوبی است و گام بعدی این است که از افراد متخصص برای عبور فرزندتان از تروما، بهبود و بهتر شدن کمک بگیرید. با پزشک کودک، درمانگر یا سایر اعضای خانواده که مورد اعتماد هستند صحبت کرده و تیمی را برای پشتیبانی از فرزند و اعضای خانواده بسازید.
منابع: Lifehack, Stanford Medicine Children’s Health
دیدگاهتان را بنویسید