تله‌سرجری (Telesurgery)، ریموت سرجری (Remote surgery) یا جراحی از راه دور، یک روش جدید و نوین در علم پزشکی برای جراحی بیماران است. به‌واسطه‌ی تله‌سرجری، پزشک این توانایی را پیدا می‌کند تا یک جراحی را از راه دور روی بیمار بدون حضور فیزیکی در اتاق جراحی انجام دهد. این توانایی در چند سال گذشته و حتی در اواخر قرن گذشته، یک اتفاق علمی-تخیلی به حساب می‌آمد، اما حالا می‌توان با چشمان واقعی خود پدیده‌ی تله‌سرجری را مشاهده کرد. در این مقاله به تفضیل درباره‌ی این تکنیک خلاقانه، مزیت و محدودیت‌هایش صحبت می‌شود.
در تله‌سرجری، یک سیستم جراحی رباتی طراحی می‌شود که این سیستم از یک یا چند بازوی رباتی عملیاتی بهره می‌برد. همچنین این دستگاه، یک سیستم کنترلر یا کنسول داشته و در نهایت یک سیستم حسی ارائه‌کننده‌ی بازخورد لمسی هم داشته تا حس بیمار را به پزشک انتقال دهد. بنابراین، تله‌سرجری چند المان بسیار مهم برای اجرا نیاز دارد: ربات، ابزارهای ارتباطی همانند اینترنت پر سرعت و المان‌هایی از سیستم‌های اطلاعاتی و آی‌تی که رویدادهای عمل جراحی را به صورت پخش زنده مدیریت کند. با گسترش علم رباتی، تله‌سرجری به یکی از موضوعات هیجان‌انگیز علم پزشکی و دنیای جراحی تبدیل می‌شود. در این مقاله ضمن بررسی و تشریح تله‌سرجری به عنوان یکی از پدیده‌های مهم دنیای پزشکی، از اهمیت این پروسه و ارتباطش با دنیای تکنولوژی هم صحبت می‌شود.
تله‌سرجری، ابزار نوظهوری در علم پزشکی است که با بهره‌مندی از فناوری رباتی و شبکه‌ی اینترنتی بی‌سیم می‌توان جراحی‌هایی را از راه دور انجام داد. تله‌سرجری بیشتر به این منظور ابداع شد تا دیگر فاصله و مسافت بسیار زیاد بین جراح و بیمار معنی نداشته باشد. تله‌سرجری در لغت از دو بخش تله (tele) و سرجری (Surgery) تشکیل شده است. بخش دوم به معنای جراحی است اما بخش تله از لغتی یونانی برگرفته شده که سه معنی مختلف و مجزا دارد. تله در یونان باستان به معنای از راه دور، دست و مصدر کار کردن است.
محدودیت و چالش‌های جراحی‌های معمولی موجب شد تا دانشمندان برای برون‌رفت از چالش و بحران‌های رایج در جراحی‌ها به فکر ارتقای عمل‌های جراحی بیفتند. تله‌سرجری روی کار آمده تا ضمن از بین بردن مسافت‌های زیاد بین جراح و بیمار، هزینه‌ها هم کاهش یافته و از طرفی دیگر بتوان با دقت بسیار بالایی یک عمل جراحی را با خیالی آسوده انجام داد.
تله‌سرجری و تاثیرش بر سیستم خدمات بهداشتی و درمانی
گسترش بسیار سریع علوم کامپیوتری، رباتی و ارتباطات پیش‌نیازهای مهمی بوده تا علم تله‌سرجری به مدد آنها ظهور پیدا کند. البته هر فردی نمی‌تواند به همین سرعت از فناوری تله‌سرجری برای جراحی استفاده کند. پزشکان باید طی یک سری تمرین‌های ویژه و همچنین بالا بردن آگاهی‌شان پیرامون ساز و کار تله‌سرجری، خودشان را برای انجام عمل‌های جراحی آماده کنند.
مزیت‌های تله‌سرجری
تله‌سرجری مثل بسیاری از ابزار و دستگاه‌های پیرامون علم پزشکی، مزیت و معایبی دارد که به مرور زمان، عوامل بیشتری در دو لیست مزیت و ایرادات تله‌سرجری قرار می‌گیرد. در حال حاضر، چند مزیت و فایده‌ی بسیار مهم پیرامون جراحی از راه دور مطرح شده است:
دسترسی بدون قید و شرط
یکی از مهمترین ویژگی‌های تله‌سرجری در دسترسی به جراح در هر زمان و مکان است. این ویژگی همچنین برای مصارف نظامی هم کارایی بسیار زیادی به دنبال دارد. به همین دلیل، اگر تله‌سرجری رواج پیدا کند، نیازی نیست تا جراح حتما در میدان جنگ حضور داشته باشد. از طرفی دیگر، در ماموریت‌های دریایی و هوایی هم می‌توان در لحظه به‌واسطه‌ی اینترنت پرسرعت به جراح متصل شد تا پروسه‌ی جراحی در سریع‌ترین وقت ممکن انجام گردد. جدا از این موارد، برای مکان‌های صعب العبور که نمی‌توان به راحتی با وسیله‌ی نقلیه به محل مورد نظر رسید، تله‌سرجری دغدغه و نگرانی شهروندان این مدل مکان‌ها را هم تا حدود به‌سزایی برطرف می‌کند.
هزینه‌ی کمتر
جراح برای انجام یک عمل جراحی در حالت عادی ممکن است مسیر بسیار طولانی را سفر کند. این سفر ضمن خطرات بالقوه‌ای که برای فرد به دنبال دارد، هزینه‌ی بسیار زیادی را هم ممکن است به فرد بیمار تحمیل کند. با انجام تله‌سرجری، این هزینه‌ها حذف شده و جراح می‌تواند بدون دغدغه‌‌های متداول در سفر، با خیالی آسوده‌تر بیماران را از راه دور جراحی کند. از طرفی دیگر، بی‌نظمی‌های متداول در نوبت‌دهی به بیماران هم با پیشرفت و گسترش تله‌سرجری کمتر از حالت معمول خواهد شد.
دقت بیشتر
جراح با استفاده از تجهیزات تله‌سرجری می‌تواند به مراتب مسلط‌تر از حالت عادی به محل جراحی دسترسی پیدا کند. از طرفی دیگر، ابزارهای متنوعی در اختیار جراح قرار می‌گیرد تا علاوه بر مشاهده‌ی همه جوانب بافت مورد نظر، قدرت بینایی جراح هم تقویت یابد. برای مثال می‌توان به دوربین‌هایی اشاره کرد که به جراح اجازه می‌دهد نقاطی از محل جراحی را رویت کند که در حالت و با چشمان غیر مسلح نمی‌توان به راحتی این بخش‌ها را مشاهده کرد.
همکاری بهتر تیم جراحی
اگر بنا باشد تا تله‌سرجری انجام شود، می‌توان به جای یک جراح، از چند جراح دیگر هم در تیم پزشکی استفاده کرد
اگر بنا باشد تا تله‌سرجری انجام شود، می‌توان به جای یک جراح، از چند جراح دیگر هم در تیم پزشکی استفاده کرد. تنها نیاز است تا پزشک‌ها در یک زمان مشخص به سیستم شبکه‌ی اطلاعاتی متصل شده تا عمل جراحی را با کمک یکدیگر انجام دهند. از طرفی دیگر، از آنجایی که بازوهای رباتی در عمل تله‌سرجری به جای دست انسان کار جراحی را انجام می‌دهد، دقت تیم جراحی به مراتب بیشتر از حالت معمول خواهد بود؛ چراکه دیگر لرزش دست در تله‌سرجری معنی پیدا نمی‌کند. به تبع، کمتر احتمال می‌رود تا بافت سالم در جوارِ محل جراحی آسیب ببیند. در صورت آسیب حداقلی به بافت سالم در عمل جراحی، می‌توان انتظار داشت تا بیمار خیلی سریع‌تر بهبودی جسمانی‌اش را به دست آورد. از طرفی دیگر، از آنجایی که همه چیز طبق یک روال دقیق به جلو پیش می‌رود، خطر احتمال بروز عفونت هم به حداقل می‌رسد. مهمترین مولفه در انتقال عفونت، دستان جراح و کمک جراح است که امکان دارد به یک جسم آلوده اصابت کرده و سپس همین دست‌ها به درون بافت و نسج زنده‌ی بدن انسان وارد شود. به همین راحتی، عوامل بیماری‌زا به درون بدن انتقال می‌یابند. این نگرانی در تله‌سرجری به دلیل عدم حضور جراح و کمک جراح در اتاق جراحی به حداقل می‌رسد.
محدودیت‌های تله‌سرجری
تله‌سرجری با وجود سودمندی و فوایدی که دارد، همچنان محدودیت‌هایی هم مثل سایر رویکردهای جراحی دارد. محققین در تلاش هستند تا امنیت و ایمنی بیمار، هزینه‌ی اولیه برای انجام تله‌سرجری و پایداری وضعیت جسمانی بیمار پس از جراحی در بهترین حالت ممکن باشد. همچنین نگرانی‌هایی هم مبنی بر موضوعات اخلاقی و قانونی پیرامون تله‌سرجری وجود دارد که باید به تدریج راه‌حل‌هایی را برای این دسته از مسائل پیدا کرد.
امنیت بیمار
امنیت بیمار، یکی از نگرانی‌های بیماران در انجام تله‌سرجری محسوب می‌شود؛ چراکه تصاویر حساسی از بدن بیمار از طریق اینترنت به سرورها منتقل می‌شود. در صورت حملات سایبری و حتی در سناریوهای بهتر، وضعیت اتصال ناپایدار ممکن است موجب شود تا تله‌سرجری به صورت ایمن انجام نشده و تبادل اطلاعات به درستی صورت نگیرد. از طرفی فاکتوری تحت عنوان پینگ و تاخیر در مبادله‌ی اطلاعات هم یکی دیگر از محدودیت‌های تله‌سرجری است. به زبان بسیار ساده، اگر وضعیت اینترنت ثبات نداشته باشد، جراح خیلی سریع و بدون تاخیر نمی‌تواند جراحی را انجام دهد. در یک مثال ساده، امکان دارد با یک اشتباه سهوی، خون‌ریزی در یک محل حساس ایجاد شود و جراح پس از ۱۰ ثانیه تاخیر متوجه خون‌ریزی می‌شود. در این حالت تبعات جبران‌ناپذیری می‌تواند گریبان‌گیر تیم پزشکی شود. اگر تاخیر اینترنتی به حداقل‌ترین زمان ممکن برسد، می‌توان راحت‌تر از پسِ چنین چالش‌هایی در حین عمل جراحی برآمد.
اضطراب بیمار
در عمل‌های جراحی بسیار زیادی، الزاما بیمار تحت بیهوشی کامل قرار نگرفته و صرفا از کمر به پایین به روش اسپاینال (نخاعی) بیهوش می‌شود. بر همین اساس، اغلب بیماران در حین عمل جراحی کاملا هوشیار بوده و تا حدودی هم متوجه اتفاقات در حین عمل جراحی هستند. تیم جراحی، به خصوص کارشناس اتاق عمل و کارشناس بیهوشی هر از گاهی با بیمار صحبت کرده و با یک مکالمه‌ی کوتاه تلاش می‌کنند تا نگرانی بیمار را تا حدود قابل توجهی برطرف کنند. در تله‌سرجری، خبری از جراح و کمک جراح نیست. حال تصور کنید بیمار با چند بازوی رباتی در یک اتاق عمل جراحی قرار گرفته است. مسلما اضطراب و دل‌شوره به سراغ بیمار خواهد آمد. از طرفی، افزایش سطح استرس می‌تواند موجب اختلالاتی در داخل بدن هم شود که از مهمترین اختلالات زود هنگام، افزایش فشار خون است. بروز چنین عارضه‌ای ممکن است در برخی جراحی‌های خاص مثل آنوریسم (بیرون‌زدگی) عروق مغزی دردسر آفرین تلقی شود. به همین منظور، حفظ آرامش بیمار در هنگام تله‌سرجری یکی از موضوعات مهم پیرامون استفاده از این فناوری به شمار می‌رود.
وضعیت اتصال به شبکه‌ی جهانی اینترنت
وضعیت اینترنت بین جراح و تیم حاضر در اتاق عمل باید در بهترین حالت ممکن باشد. پر سرعت بودن اینترنت، تنها ملاک خوب برای انجام تله‌سرجری نیست. پایداری اتصال و وجود تاخیر در حداقل‌ترین میزان ممکن، برای تیم جراحی اهمیت بیشتری دارد. حتی در کشورهای پیشرفته هم تمامی افراد جامعه از یک سرویس اینترنت عالی استفاده نمی‌کنند. به همین دلیل، تله‌سرجری زمانی طرفدار و متقاضی بیشتری پیدا می‌کند که وضعیت اتصال مردم به شبکه‌ی اینترنت، کیفیت بسیار بهتری داشته باشد. این محدودیت، تنها چالش و بحرانی است که اعضای آکادمیک جوامع پزشکی در حل آن ناتوان هستند؛ چراکه تاسیسات زیر ساخت و بسترهای اینترنتی را باید متخصصین آی‌تی بهبود ببخشند.
هزینه
تله‌سرجری جلوی برخی از هزینه‌ها نظیر رفت و آمد و پروسه‌ی ریکاوری پس از عمل را کاهش می‌دهد، اما برخی دیگر از هزینه‌های جدید با انجام تله‌سرجری به گردن بیماران و همراهانش وارد می‌شود. دستگاه‌های رباتی پس از انجام چند عمل جراحی نیاز به مرمت و بررسی مجدد دارد. برای سرویس کردن دستگاه‌ها باید هزینهای پرداخت شود و بخشی از این هزینه طبیعتا روی دوش بیمار سنگینی خواهد کرد. از طرفی دیگر، جراح یا جراحانی که باید از راه دور به اتاق عمل متصل شوند، نیاز به تجهیزات به شدت مدرنی دارند که به راحتی و با بهترین کیفیت ممکن به اینترنت اتصال پیدا کنند. فراهم کردن این تجهیزات هم هزینه‌ی بسیار هنگفتی را روی دوش جراحان یا بیمارستان وارد می‌کند. سوال اینجاست این هزینه‌ها را باید چطور جبران کرد؟ از جیب بیمار یا از جیبِ موسسین بیمارستان یا کلینیک مذکور؟ در هر صورت با انجام تله‌سرجری هم هزینه‌هایی باید در مقیاس بسیار زیاد در نظر گرفت.
چگونه تله‌سرجری انجام می‌شود؟
تشریح و توصیف تک تک مراحل تله‌سرجری به نگارش یک مقاله‌ی تخصصی جداگانه نیاز دارد؛ چراکه انجام عمل جراحی از راه دور یک فرایند پیچیده در حال حاضر به شمار می‌رود. به طور خلاصه می‌توان این‌گونه بیان کرد که علاوه بر نیازمندی‌های فنی لازم برای استریم (پخش زنده) اطلاعات در اتاق عمل، به چند سخت‌افزار مهم برای عمل جراحی هم نیاز است.
اولین جراحی از راه دور روی یک بیمار در استراسبرگ واقع در فرانسه توسط پروفسور ژاک مارسکو در تاریخ هفت سپتامبر سال ۲۰۰۱ میلادی انجام شد
اولین جراحی از راه دور روی یک بیمار در استراسبرگ واقع در فرانسه توسط پروفسور ژاک مارسکو در تاریخ هفت سپتامبر سال ۲۰۰۱ میلادی انجام شد. این عمل جراحی که تحت عنوان جراحی لیندبرگ (Lindbergh operation) هم شناخته می‌شود، یک فرایند ۵۴ دقیقه‌ای برای زدودن کیسه صفرا از بدن بیمار تحت عمل کوله‌سیستکتومی بود که با موفقیت به سرانجام رسید. عمل لیندبرگ توانست نوآوری بسیار حائز اهمیتی را از لحاظ علم جراحی به دنبال داشته باشد.
تله‌سرجری همان‌طور که قبلا به آن اشاره شد، سیستم‌های جراحی مبتنی بر علم رباتیک است که توانایی دریافت و تبدیل اطلاعات جراحی را دارد. پس از موفقیت‌آمیز بودن اولین عمل جراحی در این زمینه، با آزمون و خطاهایی که انجام شد، سیستم‌های رباتی دیگری ابداع شد تا فرایندهای جراحی پیشرفته‌تری انجام شود.
با پیشرفت تله‌سرجری و گسترش این علم جراحی در کشورهای دیگر، عمل‌های جراحی پیشرفته‌تری با این روش انجام شد. برای مثال جراحان بعدها توانستند تا بازوهای مختلف دستگاه جراحی را کنترل کرده و در هنگام عمل بین هر بازو در هر زمان که بخواهند سوییچ کنند. همچنین قدرت ارتباط با یک جراح دیگر در هنگام عمل جراحی هم بعدها به این فرایند اضافه شد.
دستگاه جراحی داوینچی
یکی از مهمترین شرکت جهان به اسم Intuitive Surgical توانسته در حال حاضر سیستم‌های جراحی به اسم دا وینچی (Da Vinci) را طراحی و تجاری‌سازی کرده تا تله‌سرجری در صنعت علوم پزشکی گسترش چشمگیری پیدا کند. این کمپانی در حال حاضر بیش از ۲۱۰ دستگاه ساخته و وارد بازار کرده است. این شرکت توانسته در اواسط سال ۲۰۰۰ میلادی برای محصولاتش از سازمان غذا و داروی کشور ایالات متحده‌ی آمریکا (FDA)، مهر تایید گرفته تا تکنیک‌های جراحی پیشرفته‌ی جهان به روشی راحت‌تر از مسافت دور توسط جراحان حاذق و کاربلد انجام شود.
یکی از مهمترین شرکت جهان به اسم Intuitive Surgical توانسته در حال حاضر سیستم‌های جراحی به اسم دا وینچی (Da Vinci) را طراحی و تجاری‌سازی کرده تا تله‌سرجری در صنعت علوم پزشکی گسترش چشمگیری پیدا کند
جراح با نشستن در محل مورد نظر می‌توان از راه دور به کنسول دستگاه متصل شده و تصاویر سه بعدی از ناحیه‌ی عمل را با وضوح بسیار بالا رویت کند. جراح می‌تواند از یک کنترل مستر (Master Control) برای معاینه و تکان دادن اجزای محیط در محل جراحی استفاده کند تا از صفحه‌ی نمایش به مواردی که نیاز دارد برسد. سیستم دا وینچی سه الی چهار بازوی رباتی، یک بازوی اندوسکوپی (ابزاری برای ورود به حفرات داخل بدن است) و همچنین دو یا سه بازوی کمکی دیگر دارد که فرمان‌های جراح را اجرا خواهد کرد؛ فرمان‌هایی که در صورت مشغول بودن سایر دست‌های رباتی، می‌توان از بازوهای اضافی کمک گرفت.
اجزای کلیدی این فرایندِ مبتنی بر تکنولوژی، به طور خلاصه به شرح زیر است:
- تجهیزات بصری با وضوح تصویر بسیار بالا: این سیستم معمولا در شکل و فرم یک اندوسکوپ با تجهیزات پردازش تصویر در وضوح بالا است که تصاویر سه بعدی را از محل جراحی ضبط و پردازش می‌کند.
- تله‌سنسورها: نظیر دستکش‌های سایبری که دارای یک فناوری به شدت حساسی است که در نقاط حیاتی قرار داده می‌شود تا موقعیت قرارگیری دست‌ها را اندازه‌گیری کند. این تله‌سنسورها تغییرات دست جراح را مورد ارزیابی قرار می‌دهند تا بازوی رباتی به درستی حرکات دست را در محل جراحی اجرا کند. به زبان بسیار ساده، تله‌سنسورها با اندازه‌گیری مقاومت دست‌ها به میزان الکتریک جاری در حسگرها می‌تواند تغییرات لازم را به بازوی رباتی اطلاع دهد.
- فناوری بازخورد لمسی: این فناوری به جراح اجازه می‌دهد تا قدرت کشش، شکل و جنس بافت و هچنین عمق بافت را از راه دور شناسایی کند. اگر این فناوری دچار عیب و ایرادی شود، شاید جراح در انجام عمل جراحی با شکست روبه‌رو شود.
جراحی از راه دور؛ تحقق یک رویای دیرینه
به احتمال بسیار زیاد پزشکانی که در قرن گذشته زندگی می‌کرده‌اند، تصور انجام جراحی فرسنگ‌ها دورتر از اتاق عمل را یک رویا و شاید هم یک جوک بسیار خنده‌دار می‌دانستند. با این حال، تقریبا بیست سال از اولین عمل جراحی از راه دور می‌گذرد که با موفقیت انجام شد. شهامت تیم پزشکی کشور فرانسه باعث شد تا بخش جدیدی تحت عنوان تله‌سرجری به علوم پزشکی اضافه شود که مبانی این حوزه شاید در آینده‌ی نه چندان دور، در دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر جهان به دانشجویان علوم پزشکی و متقاضیان رشته‌ی تخصصی جراحی آموزش داده شود.
با تمامی این تفاسیر، دو محدودیت مهم پیش روی مردم در استفاده از این تکنیک برای بهبودی وضعیت سلامتی‌شان قرار دارد. در وهله‌ی اول، هزینه‌ی سنگین تله‌سرجری یک مانع مهم برای عموم مردم در بهره‌برداری از این روش جراحی است. در حال حاضر استفاده از سیستم جراحی دا وینچی نزدیک به ۱ میلیون دلار برای بیمار هزینه در بر دارد. البته یک مدل سیستم جراحی دیگری هم تحت عنوان ZEUS Robot وجود دارد که اندکی کمتر، هزینهای مساوی با ۹۷۵ هزار دلار برای بیمار فاکتور می‌شود. این رقم بین تکنیسین‌های فنی تیم جراحی، جراح و سایر کارشناس‌های موجود در تیم پخش خواهد شد. در هر صورت، هزینه‌ها برای انجام تله‌سرجری حتی برای مردم کشورهای پیشرفته به شدت گران است.
محدودیت مهم بعدی که باید زودتر برای حل آن اقدام شود، اینترنت پرسرعت و بستر زیر ساخت برای انجام تله‌سرجری است. حل این محدودیت روی دوش دولت‌ها و متخصصین زیر ساخت سنگینی می‌کند. سرمایه‌گذاری بسیار زیادی برای بهبود وضعیت اتصال به شبکه‌ی اینترنت در یک کشور نیاز است تا بهترین کیفیت به همراه بهترین پایداری ممکن برای بهره‌برداری از تله‌سرجری فراهم شود. تنها با حل این دو محدودیت می‌توان طیف وسیعی از انسان‌ها را فارغ از سن و سال و محلی که زندگی می‌کنند از خطر مرگ حتمی نجات داد.
منبع: news-medical
دیدگاهتان را بنویسید