ادبیات آلمانی شهرت بسیاری در جهان دارد و نویسندگان برجستهای را به جهان هدیه داده است. بیشتر کتابهای ادبیای که به این زبان نوشته شدهاند دارای مضامین عمیق اجتماعی یا فلسفی هستند. تاکنون ۱۴ نویسنده آلمانیزبان توانستهاند که جایزه نوبل ادبیات را از آن خود کنند در این یادداشت با تعدادی از نویسندگان آلمانیزبانی آشنا میشویم که برنده نوبل ادبیات شدهاند.
۱. گرهات هاوپتمان
«گرهات هاوپتمان» نمایشنامهنویس آلمانی بود که در سال ۱۹۱۲ برنده نوبل ادبیات شد. از دیگر جوایزی که این نویسنده از آن خود کرده است میتوان به جایزه ادبی گوته اشاره کرد. او یکی از معروفترین نویسندگان سبک ناتورالیسم بود؛ هر چند در سبکهای دیگر نیز مینوشت. «گرهات هاوپتمان» در ۱۵ نوامبر سال ۱۸۶۲ در اوبرزالتسبرون واقع در پادشاهی پروس متولد شد؛ پدر و مادر او روبرت و ماری، یک هتل را مدیریت میکردند. گرهات آخرین فرزند خانواده بود و سه خواهر و برادر بزرگتر از خود داشت. او از همان دوره کودکی دلبسته به داستانهدی تخیلی بود. او ۸۳ سال عمر کرد و اتحاد قلمروهای آلمانیزبان، جنگ جهانی اول و دوم را دیر و نهایتا در سن ۸۶ سالگی درگذشت. کتاب بافندگان این نویسنده به زبان فارسی ترجمه شده است.
کتاب «بافندگان»
کتاب «بافندگان» یکی از منحصر بفردترین نمایشنامهها در زمان خود است؛ این شاهکار گرهات هاوپتمان به واقعهای در سال ۱۸۴۴ اشاره دارد. گروهی از بافندگان اهل سیلسیا به خاطر شرایط کاری نامناسب خود قیام میکنند و دست از کار میکشند؛ این شورش به شکلی خونین سرکوب میشود. بسیاری از منتقدان این اثر را اولین نمایشنامه سوسیالیستی میدانند. در این کتاب فقر، مرگ، تنگدستی و ضرورت ایستادگی در برابر ظلم و استثمار به خوبی به تصویر کشیده میشود. قهرمانان جمعی این داستان، بافندگان هستند که قیام میکنند. این نمایشنامه هم تراژیک است و هم حماسی.
نمایشنامه فوق به نسبت کوتاه است اما مستندات قویای دارد. نویسنده این نمایشنامه را در سال ۱۸۹۳ مینویسد. نغمه ثمینی به کمک نشر قطره این اثر را به فارسی ترجمه کرده است. نمایشنامه فوق ۱۷۶ صفحه دارد.
۲. توماس مان
«توماس مان» یکی از برجستهترین نویسندگان آلمانی و اولین ادیب کشور آلمان بود که برنده جایزه نوبل ادبیات در سال ۱۹۲۹ شد. او در شهر لوبک آلمان دیده به جهان گشود؛ پدرش از بازرگانان این شهر بود و بعدها به عنوان سناتور لوبک به پارلمان راه پیدا کرد. «توماس مان» تا ۱۹ سالگی در لوبک ماند و پس از مرگ پدرش به همراه خانواده خود، عازم شهر مونیخ شد. او در دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان این شهر در رشتههای تاریخ، ادبیات و اقتصاد سیاسی تحصیل کرد. توماس به همراه برادرش «هاینریش مان» مدتی را در شهر رم ایتالیا گذراند و در آنجا نویسندگی را به صورت جدی آغاز کرد. «توماس مان» در سال ۱۹۲۹ به دلیل نوشتن کتاب بودنبروکها برنده جایزه نوبل ادبیات شد. این نویسنده از اولین روشنفکرانی بود که نسبت به خطر قدرت گرفتن نازیها هشدار داد و آنها را بربر خطاب کرد اما با رویکارآمدن نازیها لحن انتقادهایش را ملایمتر کرد. «توماس مان» دوست داشت که به آلمان بازگردد اما آلمان نازی برای او ناامن بود و توماس مان ناچار شد که در سوئیس اقامت کند. دولت آلمان نازی در سال ۱۹۳۶ تابعیت توماس مان را لغو کرد. «توماس مان» در فاصله سالهای ۱۹۴۰ تا ۱۹۴۴ در رادیو فردای آمریکا برنامه اجرا میکرد با پایان جنگ جهانی دوم و ظهور مککارتیسم در آمریکا، «توماس مان» مجبور شد که ایالات متحده آمریکا را ترک کند و در نزدیکی زوریخ سوئیس ساکن شود. او در سالهای پایانی عمر خود جایزه ادبی گوته، نشان افتخار صلیب لژیون دونر فرانسه و دکترای افتخاری دانشگاههای کمبریج و آکسفورد را از آن خود کرد. توماس مان نهایتا در ۱۲ اوت سال ۱۹۵۵ در سن ۸۰ سالگی بر اثر ناراحتی قلبی در بیمارستان زوریخ سوئیس درگذشت.
کتاب «بودنبروکها»
«توماس مان» کتاب «بودنبروکها» را در سن ۲۵ سالگی به پایان رساند و این اثر در سال ۱۹۰۱ به چاپ رسید. این کتاب داستان چهار نسل از یک خانواده ثروتمند و بورژوا در شمال آلمان را روایت میکند. جامعه آلمان با سرعتی سرسامآور به سمت مدرن شدن پیش میرود و این خانواده اشراقی نیز تحت تاثیر این تغییرات مهم قرار میگیرد. این دنیا جدید است و ابهامها و مشکلات خاص خودش را دارد. مشکلاتی که بودنبروکها برای آن آماده نیستند. اسم دیگر این کتاب «زوال یک خاندان» است و ما در این داستان افول یک خانواده اشرافی را میبینیم. کتاب «بودنبروکها» جزئیاتی جذاب و خیره کننده از مرگ، تولد، طلاق، ازدواج و روابط بین فردی اعضای این خانواده را دارد که ما را به تعجب و شگفتی وامی دارد. این کتاب تلاش دارد تا تصویری واقعی از زندگی اشرافزادگانی رو به زوال را به ما نشان دهد. «بودنبروکها» مشهورترین اثر «توماس مان» است. در سال ۲۰۰۸ فیلمی به کارگردانی «هاینریش برلوئر» با همین عنوان ساخته شده است. کتاب فوق ۷۸۴ صفحه دارد و برای خواندن آن به ۱۴ ساعت زمان نیاز است. این کتاب را میتوانیم با ترجمه «علی اصغر حداد» از نشر ماهی بخوانیم.
۳. هرمان هسه
«هرمان هسه» نویسنده و نقاش برجسته آلمانی در ۲ ژوئیه ۱۸۷۷ در شهر کلاو واقع در ایالت بادن- وورتمبرگ دیده به جهان گشود. خانواده او پروتستانهایی متعصب بودند؛ پدر و مادر هرمان هسه به عنوان مبلغین مذهبی به هند میرفتند و پدربزرگ او نیز هنرشناس بزرگی بود؛ در نتیجه «هرمان هسه» از همان دوران کودکی با ادبیات و فلسفه شرقی آشنا شد و به آن دل بست. بسیاری از آثار این نویسنده متاثر از فرهنگ هندی هستند و او با اتکا به همان فرهنگ، ارزشهای غربی و به طور ویژه سرمایهداری را نقد میکند. هسه در نوجوانی بورسیه تحصیلی برای رشته الهیات پروتستانیسم را به دست میآورد اما درس خواندن در این رشته را دوست ندارد و با فرار از مدرسه دورهای از افسردگی و حضور در آسایشگاه را تجربه میکند. او پس از آن سراغ شغلهای مختلفی نظیر کتابفروشی و کار در کارگاه ساعتسازی را امتحان میکند و پس از آن به سراغ نویسندگی میرود. او در سال ۱۹۱۲ به سوئیس مهاجرت میکند و در سال ۱۹۲۳ تابعیت سوئیس را میپذیرد. او به تدریج به نویسندهای بزرگ تبدیل میشود و در سال ۱۹۴۶ جایزه نوبل ادبیات را از آن خود میکند. افسردگی از زندگی هرمان هسه خارج نمیشود او متاثر از بحران روحی همسرش، سالهای سختی را در پایان عمر میگذارند و نهایتا در ۹ اوت سال ۱۹۶۲ در سن ۸۵ سالگی فوت میکند.
کتاب «سلوک به سوی صبح»
کتاب «سلوک به سوی صبح» هرمان هسه در سال ۱۹۳۲ نوشته شد. این کتاب شخصیترین و در عین حال مرموزترین داستان «هرمان هسه» است که در آن به شخصیتهای دیگر کتابهای هسه نیز اشاره میشود. شخصیت اصلی این داستان خود نویسنده است. او به یک فرقه باستانی تعلق دارد که نامآشناست و اعضایش قصد دارند که به اورشلیم بروند؛ اما به علت ناپدید شدن یکی از اعضای فرقه، این گروه از هم میپاشد. هرمان هسه این کتاب را تحت تاثیر عرفانهای شرقی نوشته است. ترجمه این کتاب را میتوانیم با قلم «سروش حبیبی» از نشر ماهی بخوانیم. برای خواندن این کتاب به حدودا دو ساعت زمان نیاز داریم.
۴. نلی زاکس
«نلی زاکس» شاعر آلمانی مقیم سوئد بود او تباری یهودی داشت و در ۱۰ دسامبر سال ۱۸۹۱ در شهر شونبرگ آلمان متولد شد. او تنها فرزند پدر کارخانهدارش بود و از همان کودکی علاقه بسیاری به شعر و ادبیات داشت. «نلی زاکس» از سال ۱۹۳۳ و با به قدرت رسیدن نازیها، مورد آزار و اذیت آنها قرار گرفت و این تجربه شوکهکننده روی شعرهایش نیز اثر گذاشت. نلی در سال ۱۹۴۰ به همراه مادرش توانست از چنگال نازیها نجات پیدا کند و به سوئد برود. او باقی عمرش را در آنجا گذراند و زبان سوئدی را آموخت. در سال ۱۹۶۶ جایزه ادبی نوبل به او و «ساموئل یوزف» تعلق گرفت. در حقیقت نمایشنامههای نلی باعث شدند تا او جایزه نوبل ادبیات را از آن خود کند. «نلی زاکس» در ۱۲ مارس سال ۱۹۷۰ در سن ۷۸ سالگی در استکهلم سوئد درگذشت.
کتاب «ناسور»
کتاب «ناسور» گزیده شعرهای دو زبانه انگلیسی- فارسی نلی زاکس است. در شعرهای او مضامینی نظیر عشق، محبت و امید وجود دارد. او معتقد است که نمیتوان آینده را بر روی نفرت بنا کرد. زندگی پر درد و رنج این نویسنده منبع الهامی برای او بوده است تا اشعار و نمایشنامههایش را بنویسد. در اشعار «نلی زاکس» بینشی عمیق و ژرف وجود دارد. در نوشتههای او امید و عشق جای ناامیدی و نفرت را میگیرند و اشعارش همیشه با نوعی خوشبینی همراه هستند. در کتاب «ناسور» میتوان رد پای الهیات یهودی و مضامین تورات را نیز مشاهده کرد. کتاب «ناسور» توسط «فرزام کریمی» و نشر علم به فارسی چاپ شده است.
۵. هاینریش بل
«هاینریش تئودور بل» در ۲۱ دسامبر سال ۱۹۱۷ در شهر کلن آلمان به دنیا آمد. او در خانوادهای کاتولیک و لیبرال دیده به جهان گشود. «هاینریش بل» هیچگاه به حزب نازی نپیوست در حالیکه بسیاری از دوستان هممدرسهایاش عضو سازمان جوانان هیتلری شده بودند. اما با شروع جنگ جهانی دوم این نویسنده نیز به اجبار به جنگ پیوست و چند بار مجروح شد. «هاینریش بل» در سال ۱۹۴۲ با «آنماری سش» ازدواج کرد. حاصل این ازدواج سه فرزند بود. اما اولین فرزند آنها کریستوف در سال ۱۹۴۵ در کودکی درگذشت. سال ۱۹۴۵ برای «هاینریش بل» بسیار سخت بود. او توسط نیروهای آمریکایی متفقین بازداشت شد و به دلیل حال نامساعدی که داشت پس از چند ماه از اردوگاه اسرا رهایی یافت. پس از پایان جنگ جهانی دوم «هاینریش بل» شروع به نوشتن داستان کرد. بیشتر داستانهای او به فضای آلمان پس از جنگ و تلاش آلمانیها برای بازسازی و بازیابی هویتشان ارتباط دارد. هاینریش بل نویسندهای توانمند برای استفاده از رویدادهای اجتماعی در خلق داستان است. تلاشهای گسترده این نوشته در آفرینش آثار ادبی بدیع، باعث شد که او در سال ۱۹۷۲، جایزه نوبل ادبی را از آن خود کند.
«هاینریش بل» در طول حیات خود، جوایز ادبی زیادی را از آن خود کرد. او در ۱۶ ژوئیه سال ۱۹۸۵ در سن ۶۷ سالگی درگذشت. هاینریش بل در طول حیات خود بیش از بیست اثر ادبی منتشر کرد.
کتاب «عقاید یک دلقک»
کتاب «عقاید یک دلقک»درباره زندگی دلقکی به نام هانس شنیر است؛ او در خانوادهای متمول به دنیا آمده است اما به علت نوع نگرش متفاوتش به زندگی و مذهب، ترجیح داده تا خانوادهاش را ترک کند و دلقک شود. کتاب عقاید یک دلقک علاوه بر پرداختن به اتفاقی عاشقانه، نقد اجتماعی و انتقادی به جامعه آلمان پس از جنگ جهانی دوم نیز دارد. «محمد اسماعیلزاده» با همراهی نشر چشمه و «سپاس ریوندی »به همت نشر ماهی این کتاب را به فارسی ترجمه کردهاند. این کتاب در سال ۱۹۶۳ نوشته شده است و برای خواندن آن به ۵ ساعت زمان نیاز است.
۶. الیاس کانتی
«الیاس کانتی» در ۲۵ ژوئیه سال ۱۹۰۵ در روسه بلغارستان دیده به جهان گشود. تبار او به یهودیان اسپانیا میرسید. زمانی که «الیاس کانتی» ۶ ساله بود خانوادهاش به انگلستان مهاجرت کردند و او در آنجا و به کمک داستانها، زبان انگلیسی را یاد گرفت. او پس از فوت پدرش به همراه خانواده به اتریش آمد و سالهای جنگ جهانی اول را در وین و زوریخ گذراند. الیاس توانست در سال ۱۹۲۸ در رشته دکترای شیمی از دانشگاه وین فارغالتحصیل شود ولی علاقه او به دنیای ادبیات بود. ده سال بعد با الحاق اتریش به آلمان نازی او برای همیشه وین را ترک کرد و در انگلستان ساکن شد. اما برخی از آثار مهم و تاثیرگذار او به زبان آلمانی نوشته شدهاند. الیاس کانتی بیش از هر نویسنده دیگری جهانوطن است. «الیاس کانتی» در سال ۱۹۸۱ برنده جایزه نوبل ادبیات شد. او نهایتا در سال ۱۹۹۴ در سن ۸۹ سالگی درگذشت و در زوریخ سوئیس به خاک سپرده شد. کانتی در طول حیات خود دو بار ازدواج کرد.
کتاب «کیفر آتش»
کتاب «کیفر آتش (برج بابل)» داستان چینشناسی معروف و برجسته به نام پیتر کین است که شخصیتی جاهطلب دارد. الیاس کانتی با دقت و ظرافت بالا شخصیت پیتر کین را به تصویر میکشد. دست آخر تعدادی از این ویژگیها پیتر را در مخمصه بزرگی میاندازد. او تحت تاثیر سخنان مستخدمش، خانه و کتابخانه خود را ترک میکند و به دنیای ناشناختهای در زیر پوست شهر میرود. کتاب «کیفر آتش» به عنوان یکی از برترین رمانهای قرن بیستم شناخته شده این و داستانی جذاب و گیرا دارد. این رمان در سال ۱۹۳۵ منتشر شد؛ ترجمه آن را میتوانیم به قلم «سروش حبیبی» از انتشارات نیلوفر بخوانیم. برای خواندن این کتاب به یازده ساعت زمان نیاز داریم.
۷. گونتر گراس
«گونتر گراس» در ۱۶ اکتبر سال ۱۹۲۷، نویسنده، نقاش و مجسمهساز برجسته آلمانی بود. «گونتر گراس» یکی از اعضای گروه ۴۷ و از برجستهترین نویسندگان آلمانی بود. گراس تلاش کرد تا با گذشته خود مواجههای انتقادآمیز داشته باشد. او در دوران جوانی خود عضو سازمان جوانان هیتلری بود و وقتی در سالهای پایانی خود به گذشتهاش اشاره کرد با واکنشهای متفاوتی روبرو شد. «گونتر گراس» در سال ۱۹۹۹ جایزه نوبل ادبیات را از آن خود کرد. او نماینده نسلی از آلمانیهاست که در دوره نازیها بزرگ شدهاند و تلاش میکنند تا هویت خود بازیابند. «گونتر گراس» در روز ۱۳ آوریل سال ۲۰۱۵ در سن ۸۷ سالگی بر اثر عفونت در شهر لوبک واقع در شمال آلمان درگذشت. گراس در طول زندگی خود دو بار ازدواج کرد. «گونتر گراس» در طول حیات خود، همواره درباره سیاست مینوشت و اظهار نظر میکرد. منتقدان او را چهرهای تاثیرگذار در هنر، ادبیات و سیاست میشناسند.
کتاب «سالهای سگ»
کتاب «سالهای سگ» سه بخش دارد. قسمت اول صاحب معدنی به اسم هر براکسل، داستان «شیفت های صبحگاهی» و حکایت سال های آغازین دو شخصیت کتاب را روایت می کند؛ دورگهای یهودی به نام ادوارد امسل، و دوستش والترن ماترن. در کتاب با سگی به اسم سنتا آشنا می شویم که هاراس را به دنیا می آورد و از هاراس، سگ مورد علاقهی رهبر کشور، پرینز به دنیا میآید. هری لیبانو، راوی بخش دوم، «نامه های عاشقانه» است که برای دخترعمویش، تولا ارسال شده اند. امسل که تولیدکنندهی بااستعداد مترسکهایی به شکل انسان است، شروع به تولید سربازان نازی مکانیکی و شبیه به انسان می کند اما ماترن که خود، سربازی نازی است، او را موشی کثیف خطاب کرده و دندانهایش را می شکند. اکنون رمان «سال های سگ» فضای مشوشی دارد و درست به جنگ و زمانی منتهی می شود که پرینز، صاحب خود را ترک می کند؛ چرا که حتی سگ ها هم آستانه ی تحملی دارند. والترن ماترن، راوی قسمت پایانی کتاب به ایم «مترنیاد» است و داستان پیشروی انتقامش در آلمان پس از جنگ را توضیح میدهد. او با پرینز، دنبال عاملان جنایات نازی ها و برادر مفقودش، امسل می گردد.
این کتاب توسط «حسن نقرهچی» و انتشارات نیلوفر ترجمه شده است و ۷۵۵ صفحه دارد. برای خواندن این کتاب حدودا به ۱۳ ساعت زمان نیاز است.
۸. هرتا مولر
«هرتا مولر» نویسنده، شاعر و داستاننویس شناختهشده رومانیایی، در یک روستای آلمانیزبان واقع در غرب این کشور در ۱۷ آگوست سال ۱۹۵۳ به دنیا آمد. خانواده «هرتا مولر» زندگی سختی را پشت سر میگذراندند؛ مادر هرتا در دوران جنگ جهانی دوم به کار اجباری در روسیه محکوم شد. پدر او نیز به طور داوطلبانه به نیروهای آلمان نازی پیوست و در پایان جنگ توسط انگلیسیها دستگیر شد؛ مدتی پس از دستگیری او از زندان رهایی یافت و در رومانی به عنوان یک راننده کامیون مشغول به کار شد. «هرتا مولر» پس از طی دوره نوجوانی و پی بردن به کار پدرش، پیوستن او به نیروهای نازی را محکوم کرد. آشنایی «هرتا مولر» با درد و رنج باعث شده است که آثار او بسیار خواندنی باشد. هرتا مدتی را به عنوان معلم مهد کودک در مدارس رومانی تدریس کرد؛ اما این شغل درآمد کمی داشت و او به تدریس زبان آلمانی و ترجمه نیز میپرداخت.
«هرتا مولر» نویسندگی را به صورت جدی از سال ۱۹۸۲ آغاز کرد ولی در رومانی سانسور شدیدی حاکم بود و مولر برای چاپ آثارش به مشکل برخورد به همین خاطر تصمیم گرفت تا آثارش را در خارج از کشور چاپ کند. در سال ۱۹۸۷ دولت رومانی به مولر و همسرش اجازه خروج از کشور داد و آنها در آلمان غربی ساکن شدند. با اقامت مولر در خارج از کشور، از آثار او استقبال ویژهای شد. از این نویسنده تاکنون ۱۸ کتاب در زمینه رمان، داستان و شعر منتشر شده است. «هرتا مولر» در سال ۲۰۰۹ برنده جایزه نوبل ادبیات شد.
کتاب «سرزمین گوجههای سبز»
رمان «سرزمین گوجههای سبز» داستان زندگی گروهی از جوانان است که به امید یافتن زندگی بهتر روستا را به مقصد شهر ترک میکنند. آنها میخواهند که زندگی بهتری داشته باشند اما اندکی پس از آمدن به شهر متوجه میشوند که اوضاع آنجا هم خوب نیست و رد پای ستم و فساد در همهجا پیداست. آنها تصمیم به ترک کشور میگیرند ولی در این راه ناکام هستند و اتحادشان دوام چندانی پیدا نمیکند. این کتاب به ما نشان میدهد که یک حکومت مستبد چگونه میتواند روی جزئیترین شئون زندگی مردمش دست بگذارد و آنها را از خوشی، لذت و آرامش محروم کند.
۹. پیتر هاندکه
«پیتر هاندکه» رماننویس، نمایشنامهنویس، مترجم، شاعر و فیلمنامهنویس اهل اتریش و برنده جایزه نوبل در سال ۲۰۱۹ است. پدر او یک کارمند بانک و سربازی آلمانی بود. هاندکه پدرش را تا هنگام بزرگسالی ندید زیرا مادرش قبل تولد او از پدرش جدا شده بود و با مرد دیگری ازدواج کرده بود. ناپدری او به دلیل اعتیاد به الکل رفتارهای خشونتآمیزی با او، مادرش و دو خواهر و برادر ناتنیاش داشت. هاندکه زندگی در شهرهای مختلف اروپا و آمریکا را تجربه کرد.
«پیتر هاندکه» یک نویسنده آوانگارد است و آثار او همواره جنجالآفریناند. مواضع سیاسی این نویسنده نیز او را به کانون مجادلات تبدیل میکند. «پیتر هاندکه» در حال حاضر ۸۰ سال دارد؛ او جوایز ادبی فراوانی را از آن خود کرده است.
کتاب «فروشنده دوره گرد»
کتاب «فروشنده دوره گرد» اثری مشهور از «پیتر هاندکه» است. این رمان جنایی در سال ۱۹۶۷ نوشته شد. همانطور که انتظار میرود قهرمان این داستان یک فروشنده دوره گرد است. او همه چیز را میبیند و وقایع را با دقت بالایی ثبت میکند. او شاهدی است که در همه جا حضور دارد. تمام جزئیات این داستان دارای اهمیت هستند و خود خواننده نیز در هنگام آن به یک شاهد قتل تبدیل میشود. درست است که در این کتاب درباره یک جنایت صحبت میشود اما نویسنده لحن طنز و کناییای را به کتاب اضافه میکند که باعث میشود خواندن آن جذابتر از پیش شود. کتاب «فروشنده دوره گرد» با بسیاری از کتابهای ژانر جنایی فرق دارد.این کتاب توسط «آرزو اقبالی» و نشر چشمه به فارسی برگردانده شده است. «فروشنده دوره گرد» ۱۳۷ صفحه دارد و برای خواندنش به ۲ ساعت زمان احتیاج است.
دیدگاهتان را بنویسید