زمان مطالعه: 4 دقیقه
با پیشرفتهای روزافزون هوش مصنوعی، بسیاری از صنایع با تغییرات اساسی مواجه شده‌اند و حوزه‌ی حقوقی نیز از این قاعده مستثنا نیست. در چند سال اخیر، تعداد زیادی از وکلا و مؤسسات حقوقی به ابزارهای هوش مصنوعی روی آورده‌اند تا بهره‌وری خود را افزایش داده و هزینه‌های عملیاتی را کاهش دهند. براساس آمارهای جدید، ۷۳٪ از متخصصان حقوقی قصد دارند از هوش مصنوعی در فرآیندهای کاری خود استفاده کنند و ۶۵٪ از شرکت‌های حقوقی معتقدند که استفاده‌ی مؤثر از هوش مصنوعی مولد، عامل تعیین‌کننده‌ی موفقیت آن‌ها در پنج سال آینده خواهد بود.
سرمایه‌گذاران نیز علاقه‌ی زیادی به استارتاپ‌های حقوقی مبتنی بر هوش مصنوعی نشان داده‌اند. در سال ۲۰۲۴، میزان سرمایه‌گذاری در این حوزه به ۴۷۷ میلیون دلار رسید و استارتاپ‌هایی مانند Harvey موفق شدند در دور سرمایه‌گذاری سری C، ۱۰۰ میلیون دلار جذب کرده و به ارزش ۱.۵ میلیارد دلاری دست یابند. اما آیا این تحول به معنای پایان کار وکلا است یا صرفاً باعث تحول در نحوه‌ی ارائه‌ی خدمات حقوقی خواهد شد؟
وضعیت فعلی خودکارسازی خدمات حقوقی
ورود هوش مصنوعی به دنیای حقوقی، سرعت چشمگیری داشته است. در سال ۲۰۲۴، ۵۸ استارتاپ حقوقی مبتنی بر هوش مصنوعی جذب سرمایه کردند و ابزارهای پیشرفتهای برای تحلیل قراردادها، خلاصه‌سازی اسناد و تحقیق روی پرونده‌ها ارائه شد. این فناوری‌ها باعث کاهش زمان کاری وکلا به‌طور میانگین ۴ ساعت در هفته شده و حتی درآمد سالانه‌ی وکلا را تا ۱۰۰ هزار دلار افزایش داده‌اند.
کری لنینگ، مشاور حقوقی و متخصص فناوری، تأکید می‌کند که اتوماسیون در حوزه‌ی حقوقی موضوع جدیدی نیست. او یادآوری می‌کند که در سال ۲۰۰۱، بسیاری از شرکت‌های حقوقی از ابزارهایی مانند WordPerfect برای خودکارسازی اسناد استفاده می‌کردند. اما تفاوت اصلی امروز، پیشرفت چشمگیر ابزارهای هوش مصنوعی است که فراتر از ماکروهای ساده عمل کرده و امکان خودکارسازی وظایف پیچیده حقوقی را فراهم کرده‌اند.
جاید آفولابی، وکیل باتجربه با مدرک کارشناسی ارشد از London School of Economics، به تغییرات اساسی در فرآیندهای حقوقی در پنج سال اخیر اشاره می‌کند. او معتقد است که هوش مصنوعی در حال جایگزینی روش‌های سنتی، مانند ثبت دستی اطلاعات، با سیستم‌های خودکار است. به گفته‌ی او، مکالمه‌ی اولیه با موکل هنوز مهم است، اما اکنون هوش مصنوعی می‌تواند این فرآیند را مدیریت کرده و تجزیه‌وتحلیل اولیه‌ی ریسک را انجام دهد.
چالش‌های خودکارسازی و آینده‌ی شغل وکالت
اگرچه هوش مصنوعی توانسته بهره‌وری را افزایش دهد، اما آیا می‌تواند جای وکلا را بگیرد؟ بن سو، هم‌بنیان‌گذار Capita، اولین وکیل مبتنی بر هوش مصنوعی در جهان، این ایده را به چالش می‌کشد. او معتقد است که بسیاری از فرآیندهای حقوقی ناکارآمد هستند و هوش مصنوعی باید به حذف این ناکارآمدی‌ها کمک کند، نه صرفاً افزایش بهره‌وری سیستم‌های سنتی.
با این حال، منتقدان هشدار می‌دهند که هوش مصنوعی هنوز نمی‌تواند ظرافت‌های کار وکالت را درک کند. بسیاری از وکلا نگران هستند که مدل‌های زبانی صرفاً بر اساس الگوهای پیش‌بینی کار می‌کنند و نمی‌توانند پیچیدگی‌های پرونده‌های حقوقی را به‌درستی تحلیل کنند. مطالعات نشان داده‌اند که هوش مصنوعی در ۱ مورد از هر ۶ پرسش حقوقی دچار خطا می‌شود.
کری لنینگ هشدار می‌دهد که هوش مصنوعی در زمینه‌ی ارائه‌ی خدمات حقوقی به مصرف‌کنندگان، هنوز قابل‌اعتماد نیست. او به نمونه‌ی DoNotPay اشاره می‌کند، که به‌عنوان اولین وکیل رباتیک جهان راه‌اندازی شد اما به دلیل ادعاهای نادرست در مورد توانایی‌های هوش مصنوعی، توسط کمیسیون تجارت فدرال جریمه شد.
آینده‌ی هوش مصنوعی در حقوق؛ انقلاب یا تهدید؟
بن سو معتقد است که هوش مصنوعی تنها باعث افزایش بهره‌وری وکلا نخواهد شد، بلکه می‌تواند نحوه‌ی ارائه‌ی خدمات حقوقی را به‌کلی متحول کند. در مدل پیشنهادی او، هوش مصنوعی بسیاری از کارهای پردازشی را انجام داده و وکلا تنها در مواقعی که قضاوت انسانی ضروری است، وارد عمل خواهند شد. این سیستم می‌تواند هزینه‌های خدمات حقوقی را کاهش داده و باعث شفافیت بیشتر در قیمت‌گذاری شود.
با این حال، جاید آفولابی معتقد است که بسیاری از شرکت‌های حقوقی در برابر تغییر مقاومت خواهند کرد. او می‌گوید که بسیاری از وکلا مدل سنتی حق‌الزحمه‌ی ساعتی را ترجیح می‌دهند و برخی از آن‌ها، به‌جای کاهش ساعت کاری، نرخ‌های ساعتی خود را افزایش خواهند داد تا همچنان سودآوری خود را حفظ کنند.
کری لنینگ معتقد است که با گسترش هوش مصنوعی در این حوزه، مشتریان ممکن است شروع به زیر سؤال بردن هزینه‌های بالای شرکت‌های حقوقی کنند. او تأکید می‌کند که شرکت‌های حقوقی بزرگ دیگر نمی‌توانند برای خدماتی که توسط هوش مصنوعی انجام می‌شود، هزینه‌های گزافی از مشتریان دریافت کنند.
هوش مصنوعی و آموزش حقوقی؛ نیاز به تغییر در سیستم آموزشی
یکی از بحث‌های مهم درباره‌ی ورود هوش مصنوعی به حوزه‌ی حقوقی، تأثیر آن بر آموزش وکلا است. بن سو که خود فارغ‌التحصیل حقوق است، از سیستم فعلی کارآموزی انتقاد می‌کند و معتقد است که هوش مصنوعی می‌تواند بار سنگین کارهای ابتدایی را کاهش داده و به دانشجویان فرصت دهد تا روی مسائل پیچیده‌تر تمرکز کنند.
کری لنینگ نیز معتقد است که دانشگاه‌ها باید برنامه‌ی آموزشی خود را به‌روز کنند. او می‌گوید که آموزش مهارت‌های تحلیلی هنوز ضروری است، اما دانشجویان حقوق باید توانایی همکاری با سیستم‌های هوش مصنوعی، طراحی درخواست‌های هوش مصنوعی (Prompt Engineering) و تحلیل خروجی‌های آن را نیز بیاموزند.
نتیجه‌گیری؛ آینده‌ی وکالت در عصر هوش مصنوعی
اگرچه برخی از منتقدان نگران حذف وکلا توسط هوش مصنوعی هستند، اما واقعیت این است که هوش مصنوعی به‌جای جایگزینی وکلا، می‌تواند بهره‌وری آن‌ها را افزایش دهد. کری لنینگ در این‌باره می‌گوید:«اتوماسیون به معنای حذف قضاوت انسانی نیست. بلکه باعث می‌شود وکلا بر روی چیزی که انسان‌ها در آن مهارت دارند، تمرکز کنند؛ همدلی، اخلاق و نوآوری. آینده‌ی وکالت، وکلا در کنار هوش مصنوعی خواهد بود، نه در برابر آن.»
درنهایت، گرچه هوش مصنوعی توانسته است بخشی از فرآیندهای حقوقی را خودکار کند، اما همچنان نقش قضاوت انسانی در تصمیم‌گیری‌های پیچیده ضروری است. آینده‌ی این صنعت به میزان پذیرش و تطبیق شرکت‌های حقوقی با این فناوری بستگی دارد و برنده‌ی این تحول، کسانی خواهند بود که بهترین استفاده را از هوش مصنوعی در کنار مهارت‌های انسانی خود ببرند.
